پى‌نویس‌های فصل ٣٢

۱- «ما در وضعى قرار داریم که برای جامعه تماما تازگى دارد … تلاش می‌کنیم هر گونه مالکیتى را از هر گونه کاری جدا کنیم» (سیسموندی، ماخذ قبل، جلد ۲، ص۴۳۴).

۲- «[کار مزدی فقط و فقط به رقابت میان کارگران متکى است.] 1 پیشرفت صنعت، که بورژوازی عامل بى‌اختیار اما خواستار فعال آنست، پراکندگى ناشى از رقابت کارگران را از میان برمی‌دارد و بجای آن همبستگی انقلابى ناشى از مجتمع بودن [Assoziation] آنان را مى‌نشاند. بدین ترتیب توسعه صنعت بزرگ مدرن دقیقا همان پایه‌ای را که بورژوازی با تکیه بر آن به تولید و تملک محصول تولید می‌پردازد از زیر پایش مى‌کشد. لذا بورژوازی پیش از هر چیز گورکنان خود را تولید مى‌کند. سقوط او و پیروزی پرولتاریا به یکسان اجتناب ناپذیرند … از میان همه طبقاتى که امروز در مقابل بورژوازی قرار دارند تنها پرولتاریا طبقه‌ای واقعا انقلابى است. طبقات دیگر در رویاروئی با صنعت بزرگ مدرن مى‌پوسند و زوال می‌یابند، حال آنکه پرولتاریا خود شاخص‌ترین محصول این صنعت است. طبقات متوسط پائین، یعنى صاحبان صنایع کوچک، دکان‌داران، صنعتگران، دهقانان، اینها همه با بورژوازی مى‌جنگند برای آنکه موجودیت خود را بمنزله بخشى از طبقه متوسط از اضمحلال برهانند … اینان ارتجاعى‌اند، زیرا مى‌کوشند چرخ تاریخ را به عقب برانند» (مارکس و انگلس، مانیفست حزب کمونیست، لندن، ۱۸۴۸، ص۱۱، ۹).